Μπορεί να υποθέσει κανείς, χωρίς μεγάλες πιθανότητες να κάνει λάθος, ότι υπάρχει πάντα κάτι σχετικά με μια κατάσταση, η οποία το άτομο μπορεί να αντιμετωπίσει – πράγμα που σημαίνει να αντικρίσει εύκολα, χωρίς να ταράζεται.
Αυτή η αρχή αποτελεί τη βάση μιας λύσης για πολλά άτομα που αισθάνονται ότι τούς πνίγει το περιβάλλον τους.
Για παράδειγμα, έστω ότι ένας κοινωνικός λειτουργός επισκέπτεται την κυρία Ιωάννου, στο φτωχικό της διαμέρισμα. Η κυρία Ιωάννου έχει ένα σωρό προβλήματα και τα λέει στον κοινωνικό λειτουργό: ο άντρας της μεθάει διαρκώς και δε φέρνει ποτέ χρήματα στο σπίτι, τα έπιπλα είναι σαραβαλιασμένα, τα παιδιά δεν έχουν ρούχα και δεν είναι δυνατόν να διατηρηθεί το σπίτι καθαρό κ.λπ.
Ο κοινωνικός λειτουργός μπορεί πραγματικά να πετύχει κάποιο αποτέλεσμα, αν βρει κάτι το οποίο το άτομο που προσπαθεί να βοηθήσει, να μπορεί να αντιμετωπίσει και αν βάλει το άτομο να το κάνει πραγματικά. Παρ’ όλο που αυτό ακούγεται πολύ απλό και ασήμαντο, έχει εκπληκτική αποτελεσματικότητα.
Οι άνθρωποι που δουλεύουν στο πεδίο της κοινωνικής εργασίας, συνήθως παραλείπουν να αξιολογήσουν τα προβλήματα που συνδέονται με την κατάσταση και στη συνέχεια ν’ ασχοληθούν μ’ αυτά που μπορεί να γίνει κάτι και που μπορούν ν’ αντιμετωπιστούν. Έτσι, το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι ένας κοινωνικός λειτουργός δεν έχει επιτυχία επειδή δε δίνει ποτέ σε κανέναν κάτι που να μπορεί να κάνει.
Ο καλοπροαίρετος κοινωνικός λειτουργός λέει: «Αυτό που θα πρέπει να κάνετε, κυρία Ιωάννου, είναι να καθαρίσετε όλο το σπίτι και να το τρίψετε καλά από πάνω μέχρι κάτω· στο κάτω-κάτω, σας έχουμε δώσει υγρό καθαρισμού. Κάντε ένα μπάνιο στα παιδιά σας και φορέστε τους τα ωραία καινούρια ρούχα που σας στείλαμε. Τώρα θα έχω μια συζήτηση με το σύζυγό σας σχετικά με το ποτό».
Σ’ αυτό το σημείο, ακόμη κι αν η κυρία Ιωάννου αποφάσιζε να καθαρίσει ολόκληρο το σπίτι και να φορέσει στα παιδιά τα καθαρά ρούχα, αυτή και ο κοινωνικός λειτουργός σταματούν απότομα την κάθε συνεργασία. Ο κοινωνικός λειτουργός μόλις είπε στην κυρία Ιωάννου κάτι που εκείνη ξέρει από εμπειρία ότι δεν μπορεί να γίνει. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει στο σύζυγό της για το θέμα του ποτού. Πιστεύει ότι ακόμη και μια στρατιωτική επίθεση σε πλήρη έκταση από ολόκληρο τον στρατό της χώρας δε θα μπορούσε να κάνει κάτι για το ποτό του κ. Ιωάννου. Από εκείνο το σημείο και μετά, τίποτε απ’ όσα λέει ή κάνει ο κοινωνικός λειτουργός δεν πρόκειται να έχει κάποια επίδραση πάνω στην κυρία Ιωάννου.
Ας υποθέσουμε, ωστόσο, ότι ο κοινωνικός λειτουργός άκουσε προσεχτικά την κυρία Ιωάννου και μετά εφάρμοσε την αρχή τού να της δώσει κάτι του οποίου το χειρισμό θα μπορούσε πραγματικά να αντιμετωπίσει. Μπορεί να πρόσεξε ότι κατά τη διάρκεια της συνομιλίας τους η κυρία Ιωάννου άδειασε ένα τασάκι για να βάλει εκείνος το τσιγάρο του. Έτσι, της λέει: «Να τι θα έκανα εγώ στη θέση σας. Θα άρχιζα λίγο λίγο και θα καθάριζα το σπίτι. Τώρα λοιπόν, γιατί δεν αδειάζετε τα τασάκια;» Η κυρία Ιωάννου μπορεί ακόμη και να θυμώσει με τον κοινωνικό λειτουργό, αλλά, όταν εκείνος φύγει, θα κάνει ένα γύρο στο σπίτι και θ’ αδειάσει τα τασάκια.
Το να βρεις κάτι του οποίου το χειρισμό μπορεί να αντιμετωπίσει το άτομο είναι ουσιώδες στο να κερδίσεις τη συμφωνία του να το χειριστεί. Το πρώτο στάδιο βοήθειας είναι: «Μπορεί να γίνει κάτι γι’ αυτό» και το δεύτερο στάδιο περιέχει το στοιχείο «που μπορείς να κάνεις»..” Αν δώσεις σ’ ένα άτομο κάτι που μπορεί ν’ αντιμετωπίσει και να φέρει πραγματικά σε πέρας αρχίζει να καταλαβαίνει ότι η κατάσταση μπορεί να τακτοποιηθεί.. Το επόμενο πράγμα που συμβαίνει είναι ότι η κυρία Ιωάννου αρχίζει να αποκτά ιδέες ότι μπορεί να κάνει κάτι για να σταματήσει τον άντρας της να πίνει.
Αυτή η αρχή, δηλαδή το να δίνεις σ’ ένα άτομο να κάνει κάτι που μπορεί ν’ αντιμετωπίσει την εκτέλεσή του, είναι εξαιρετικά χρήσιμη σε πολλούς τομείς.
Συχνά οι άνθρωποι δε γνωρίζουν πώς να πορευτούν παραπέρα στη ζωή. Γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να βελτιώσουν τίποτε στη ζωή, ότι είναι αδύνατον να τα πάνε καλύτερα. Αλλά, χρησιμοποιώντας κανείς αυτό το δεδομένο, μπορεί να αποδείξει εύκολα, ακόμη και σε μια ολόκληρη ομάδα, ότι είναι δυνατόν να καλυτερέψει. Γίνεται κατά τον ακόλουθο τρόπο:
Αρχίστε συμβουλεύοντας το άτομο που θέλετε να βοηθήσετε: «Σ’ ένα φύλλο χαρτί, κάντε μια σύντομη λίστα με τα προβλήματα που αντιμετωπίζεις στη ζωή σου».
Αφού το κάνει αυτό, ρωτήστε:«Ποιο απ’ αυτά σου είναι ευκολότερο ν’ αντιμετωπίσεις; Ωραία, γράψε το».
Μετά πείτε του: «Γράψε τι είσαι απόλυτα σίγουρος ότι θα μπορούσες να κάνεις γι’ αυτό το τελευταίο που έγραψες».
Και τελικά, πείτε του: «Τώρα, βλέπεις τι έχεις γράψει κάτω-κάτω στη σελίδα; Λοιπόν κάν’ το!»
Η χρήση αυτής της αρχής μπορεί να αποτελέσει τεράστια βοήθεια για τους ανθρώπους – στον τομέα της κοινωνικής εργασίας, στην ηγεσία ομάδων, στη διδασκαλία, στην παράδοση διαλέξεων και σε πολλούς άλλους τομείς.
Όταν μιλάς στους ανθρώπους για προβλήματα για τα οποία ξέρουν ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, μην περιμένεις να είναι ενθουσιώδεις πάνω στο να πετύχουν κάτι.
Ούτε το πρόβλημα που επισημαίνεται ούτε η προτεινόμενη λύση πρέπει να ξεπερνούν την ικανότητα αντιμετώπισης του ατόμου στο οποίο απευθύνονται. Το ευκολότερο πράγμα που μπορείς να μεταδώσεις είναι μια ιδέα, αλλά η ιδέα δεν πρέπει να παραβιάζει τη δυνατότητα αντιμετώπισης του ατόμου που αναμένεται να την εκτελέσει.
Η σειρά είναι: Ποια είναι η κατάσταση; Ποιο τμήμα της κατάστασης είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί; Και, για ποιο τμήμα αυτής της κατάστασης θα κάνει κάποιος κάτι;
Οι περισσότεροι άνθρωποι σταματούν να δίνουν συμβουλές γιατί οι συμβουλές που δίνουν δεν ακολουθούνται ποτέ. Αλλά, αν ακολουθούσε κανείς τους κανόνες που δίνονται εδώ, θα ήταν ένας πολύ επιτυχημένος σύμβουλος.
Από τη στιγμή που αυτό που ζητάμε από τους άλλους να κάνουν είναι κάτι που μπορούν να αντιμετωπίσουν, θα είναι σε θέση να χειρίζονται τα προβλήματά τους με επιτυχία. Ως αποτέλεσμα, θα είναι σε θέση να βλέπουν και να αντιμετωπίζουν περισσότερες από τις δυσκολίες τους, και η σειρά που αναφέραμε παραπάνω θα μπορεί να επαναληφθεί. Μια νέα εξέταση της γενικής κατάστασης θα αποκάλυπτε ότι η άποψή τους έχει βελτιωθεί σχετικά με το ποια από τα προβλήματά τους έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν.
Η μόνη δυσκολία που μπορεί να συναντήσει κανείς είναι ότι μερικές φορές οι άνθρωποι ξεκινούν να κινούνται με υπερβολικά μεγάλη σιγουριά και, όπως ένα μωρό που μόλις έμαθε να περπατάει, τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα από τη μια άκρη στην άλλη. Δυστυχώς, συνήθως τρώνε τα μούτρα τους περίπου στο τρίτο βήμα. Μπορεί να γίνουν υπερβολικά φιλόδοξοι. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη, και να προειδοποιήσουμε το άτομο: «Μην κάνεις τίποτε περισσότερο απ’ αυτό για την ώρα».
Αν φροντίσεις προσωπικά (1) να κάνεις γρήγορα μια εκτίμηση του τι θεωρεί το άτομο ότι δεν πάει καλά, μετά (2) να μάθεις ποιο απ’ αυτά τα ζητήματα μπορεί ν’ αντιμετωπίσει, μετά (3) να μάθεις τι πρόκειται να κάνει γι’ αυτό το ζήτημα το οποίο πιστεύει ότι μπορεί να κάνει, και στη συνέχεια (4) να τον βάλεις να το κάνει, και μετά να επιμείνεις πάρα πολύ να γίνει αυτό το σημείο, θα έχεις κάθε φορά την πλήρη συμφωνία του ατόμου.