Για να εκπληρώσει κανείς το σκοπό του πρέπει να καταρτίζει σχέδια και προγράμματα, τα οποία στη συνέχεια να εκτελούνται, υλοποιώντας τον ένα στόχο μετά τον άλλο. Υπάρχουν ημερήσιες και εβδομαδιαίες ενέργειες που πρέπει να γίνονται από ένα άτομο ή ομάδα και οι οποίες θα οδηγήσουν σε ολοκληρωμένους στόχους και προγράμματα. Ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς για να πετύχει την εκτέλεση των προγραμμάτων του, την ολοκλήρωση των σχεδίων του και την εκπλήρωση των σκοπών του είναι τα σχέδια μάχης. 

Ένα «σχέδιο μάχης» ορίζεται ως: 

Μια σειρά στόχων για την ερχόμενη ημέρα ή εβδομάδα, οι οποίοι προάγουν το στρατηγικό σχεδιασμό και διευθετούν τις άμεσες ενέργειες και τα αρνητικά σημεία που παρεμποδίζουν αυτόν το στρατηγικό σχεδιασμό. (Ένα κακώς κείμενο: είναι μια κατάσταση ή περίπτωση που κάτι είναι λάθος, ελλιπές ή λανθασμένο.) 

Κάποιοι άνθρωποι γράφουν «σχέδια μάχης» ως μια σειρά ενεργειών και μόνο, τις οποίες ελπίζουν πως θα φέρουν σε πέρας την ερχόμενη ημέρα ή εβδομάδα. Αυτό δεν είναι κακό· είναι καλύτερο από το τίποτα και σίγουρα δίνει κάποια κατεύθυνση στις ενέργειες ενός ατόμου. Στην πραγματικότητα, όποιος δεν το κάνει είναι πολύ πιθανόν να φέρει σε πέρας πολύ λιγότερα πράγματα, να ταλαιπωρηθεί πολύ περισσότερο και να είναι πολύ πιο «απασχολημένος» από κάποιον που το κάνει. Ένας εξαίρετος τρόπος για να έχει κανείς παραγωγή είναι να καταρτίσει ένα μεθοδικό σχέδιο μ’ αυτά που σκοπεύει να κάνει την ερχόμενη ημέρα ή εβδομάδα, κι έπειτα να το εκτελέσει. Αλλά κάτι τέτοιο θα ήταν σαν να χρησιμοποιεί το «σχέδιο μάχης» στο ελάχιστο των δυνατοτήτων του ως εργαλείο. 

Ας δούμε τον ορισμό. Κατ’ αρχήν, γιατί ονομάζεται «σχέδιο μάχης»; Μοιάζει να είναι ένας πολύ σκληρός στρατιωτικός όρος ώστε να βρίσκει εφαρμογή στον καθημερινό κόσμο της διαχείρισης. Είναι όμως πολύ κατάλληλος όρος. 

Ένας πόλεμος διαδραματίζεται στη διάρκεια ενός μεγάλου χρονικού διαστήματος. Τα πάντα εξαρτώνται απ’ αυτόν. Μια μάχη λαμβάνει χώρα μέσα σ’ ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Μπορεί να χάσει κανείς αρκετές μάχες, και όμως να κερδίσει τον πόλεμο. Έτσι, όταν μιλάει κανείς για ένα σχέδιο μάχης, μιλάει, στην ουσία, για σύντομες χρονικές περιόδους. 

Αυτό έχει και συνέχεια. Όταν μιλάει κανείς για πόλεμο, μιλάει για μια σειρά γεγονότων τα οποία θα λάβουν χώρα στη διάρκεια ενός μεγάλου χρονικού διαστήματος. Κανένας στρατηγός, ούτε και ναύαρχος εξάλλου, δεν κέρδισε τον πόλεμο χωρίς κάποιο στρατηγικό σχεδιασμό. Το τελευταίο αφορά τη συνολική διεξαγωγή του πολέμου ή ενός τμήματος αυτού. 

Ανήκει στον τομέα των σπουδαίων και ανώτερου επιπέδου ιδεών. Εκφράζεται με πολύ μεγάλες γενικότητες, έχει καθορισμένους σκοπούς και ανήκει στην κορυφή της Διαχειριστικής Κλίμακας.. 

Μετά από το στρατηγικό σχεδιασμό ακολουθεί ο σχεδιασμός τακτικής. Προκειμένου να εκτελέσουμε ένα στρατηγικό σχέδιο, πρέπει να έχουμε το σχέδιο των κινήσεων και ενεργειών που είναι απαραίτητες για να το εκτελέσουμε. Η κατάρτιση σχεδίων τακτικής γίνεται συνήθως σε κατώτερο επίπεδο του οργανογράμματος σ’ ένα στρατό και χρησιμοποιείται συνήθως για την εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου. (Ένα οργανόγραμμα είναι ένας πίνακας που παρουσιάζει τις λειτουργίες, τα καθήκοντα, τις γραμμές επικοινωνιών, τη σειρά των ενεργειών και την ηγεσία ενός οργανισμού.) Ο σχεδιασμός τακτικής μπορεί να φτάνει σε τέτοιες λεπτομέρειες, όπως: «Ο φαντάρος Γιάννης πρέπει να σημαδεύει με το πολυβόλο του τη συστάδα δέντρων αριθμός 10 και να πυροβολήσει αν κουνηθεί τίποτα μέσα σ’ αυτή». 

Με την εφαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού ασχολείται η «μέση διοίκηση» – ο όρος καλύπτει τους επικεφαλής των συνταγμάτων έως και τους δεκανείς.  

Το ανώτερο σώμα κατάρτισης σχεδίων ετοιμάζει ένα στρατηγικό σχέδιο. Η μέση διοίκηση μετατρέπει αυτό το στρατηγικό σχέδιο σε διαταγές τακτικής. Αυτό γίνεται σε μακροπρόθεσμη και σε βραχυπρόθεσμη βάση. Προχωρώντας προς τα κάτω, στη βραχυπρόθεσμη βάση, φτάνεις στα σχέδια μάχης. 

Ένα σχέδιο μάχης, επομένως, σημαίνει μετατροπή του στρατηγικού σχεδιασμού σε ακριβείς και εφικτούς στόχους, οι οποίοι στη συνέχεια εκτελούνται (γίνονται, δηλαδή, οι απαραίτητες κινήσεις και ενέργειες), κατά την άμεση χρονική περίοδο που καλύπτει το εν λόγω σχέδιο μάχης. Έτσι, προκύπτει ότι, αν ένα στρατηγικό σχέδιο είναι καλό και μετατρέπεται σε καλούς στόχους τακτικής και έπειτα εκτελείται, οδηγεί στην πρόοδο. Όταν η παραπάνω αλληλουχία διεξάγεται αρκετές φορές με επιτυχία, μας οδηγεί στη νίκη του πολέμου. 

Θα πρέπει να καταλαβαίνεις τώρα τι είναι πραγματικά ένα σχέδιο μάχης. Είναι μια σειρά από στόχους που πρέπει να εκτελεστούν βραχυπρόθεσμα, στο άμεσο μέλλον, και οι οποίοι θα βάλουν σε εφαρμογή και θα υλοποιήσουν κάποιο μέρος του στρατηγικού σχεδίου. 

Μπορεί να δει κανείς, λοιπόν, ότι η διοίκηση είναι ιδανική όταν υπάρχει ένα στρατηγικό σχέδιο και όταν είναι γνωστό τουλάχιστον μέχρι το επίπεδο εκείνων που καταρτίζουν σχέδια τακτικής. Κι εκείνοι που καταρτίζουν τα σχέδια τακτικής είναι απλώς τα άτομα που μετατρέπουν τα στρατηγικά σχέδια σε στόχους, οι οποίοι γίνονται τότε γνωστοί και εκτελούνται από τη μέση διοίκηση και κάτω. Αυτού του είδους η διοίκηση έχει μεγάλη επιτυχία όταν εφαρμόζεται. 

Φυσικά, η αξία κάθε ελιγμού. εξαρτάται από την ορθότητα του στρατηγικού σχεδίου 

Αλλά το στρατηγικό σχέδιο εξαρτάται από την καταγραφή προγραμμάτων σε μορφή στόχων, τα οποία είναι εφικτά με τα μέσα που διαθέτουμε. 

Αυτό που ονομάζουμε «συμμόρφωση» προς κάποια εντολή είναι, στην πραγματικότητα, ένας στόχος που έγινε. Το άτομο που εκτελεί το στόχο μπορεί να μη γνωρίζει το συνολικό στρατηγικό σχέδιο ή πώς συνδέεται ο δικός του στόχος μ’ αυτό. Ωστόσο, μια διοίκηση είναι πραγματικά πολύ κάτω του μετρίου αν δε βάζουν όλοι οι στόχοι της σ’ εφαρμογή το συνολικό στρατηγικό σχέδιο σε κάποιο βαθμό.

Όταν μιλάμε για συντονισμό, μιλάμε, στην πραγματικότητα, για τη σύλληψη ή την εποπτεία ενός στρατηγικού σχεδίου σε μορφή σχεδίων τακτικής και στο κατώτερο κλιμάκιο (επίπεδο ευθύνης του οργανισμού), για το συντονισμό των ενεργειών εκείνων των ανθρώπων που θα κάνουν ό,τι χρειάζεται για την εκπλήρωση του στρατηγικού σχεδίου, έτσι ώστε όλες οι ενέργειες να πηγαίνουν προς μια κατεύθυνση. 

Όλα αυτά υπάγονται στο θέμα της ευθυγράμμισης. Για παράδειγμα, αν έβαζες κάποια άτομα σε μια μεγάλη αίθουσα, στραμμένα σε διάφορες κατευθύνσεις, κι έπειτα τους φώναζες ξαφνικά ν’ αρχίσουν να τρέχουν, θα συγκρούονταν, φυσικά, ο ένας με τον άλλον, και θα επακολουθούσε πλήρης σύγχυση. Αυτή την εικόνα παρουσιάζουν τα πράγματα όταν δε μετατρέπουμε το στρατηγικό σχεδιασμό σε ομαλό σχεδιασμό τακτικής και δεν τον εκτελούμε με βάση αυτή τη δομή. Οι άνθρωποι που τρέχουν μέσα στην αίθουσα, όπως αναφέρεται παραπάνω, θα μπορούσαν να ριχτούν στη δουλειά, και μάλιστα μανιωδώς, και θα μπορούσε να πει κανείς ότι δουλεύουν και παράγουν, αλλά αυτό θα ήταν σίγουρα ένα πολύ μεγάλο ψέμα. Οι ενέργειές τους δεν είναι συντονισμένες. Αν, τώρα, παίρναμε αυτούς τους ίδιους ανθρώπους σ’ αυτή την ίδια αίθουσα και τους βάζαμε να κάνουν κάτι χρήσιμο όπως, για παράδειγμα, να την καθαρίσουν, θα είχαμε να κάνουμε με συγκεκριμένες ενέργειες συγκεκριμένων ατόμων που ασχολούνται με σκούπες και σφουγγαρίστρες: ποιος θα τις φέρει, ποιος θα πετάξει τα σκουπίδια και ούτω καθεξής. Το στρατηγικό σχέδιο «Να ετοιμαστεί η αίθουσα για το συνέδριο» μετατρέπεται σ’ ένα σχέδιο τακτικής, το οποίο αναφέρει επακριβώς ποιος θα κάνει τι και πού. Αυτό θα ήταν το σχέδιο τακτικής. Το αποτέλεσμα θα ήταν μια καθαρή αίθουσα, έτοιμη για το συνέδριο. 

Αλλά ρίχνοντας, απλώς, μια προσεχτική ματιά μπορούμε να δούμε ότι η εντολή «Να καθαριστεί η αίθουσα για το συνέδριο» δεν αποτελεί παρά μόνο ένα μικρό τμήμα ενός συνολικού στρατηγικού σχεδίου. Με άλλα λόγια, το ίδιο το στρατηγικό σχέδιο χρειάζεται ν’ αναλύεται σε μικρότερα τμήματα. 

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι μπορεί να υπάρχει ένα σχέδιο μάχης για το διευθυντή ενός οργανισμού, το οποίο να περιέχει διάφορα στοιχεία, που στη συνέχεια να διαβιβάζονται στους προϊσταμένους των διαφόρων τμημάτων, κι εκείνοι με τη σειρά τους να γράφουν πολύ πιο συγκεκριμένα σχέδια μάχης για τα δικά τους τμήματα. Έτσι, έχουμε μια βαθμιδωτή κλίμακα με το μεγάλο συνολικό σχέδιο να αναλύεται σε τμήματα, κι αυτά τα τμήματα να αναλύονται ακόμη παραπέρα. 

Το κριτήριο με το οποίο αξιολογούνται οι παραπάνω ενέργειες είναι το αν οδηγούν ή όχι σε αξιόλογα επιτεύγματα τα οποία προάγουν το ευρύ, συνολικό στρατηγικό σχέδιο. 

Αν καταλαβαίνετε όλα τα παραπάνω, τότε κατέχετε τέλεια τα στοιχεία του συντονισμού. 

Ένα θέμα που προκύπτει από έναν τέτοιο σχεδιασμό είναι η δυνατότητα υλοποίησής του. Αυτό εξαρτάται από τα διαθέσιμα μέσα. Έτσι, ένας ορισμένος αριθμός στόχων και σχεδίων μάχης –για έναν οργανισμό που αναπτύσσεται ή επιχειρεί μεγάλα έργα– πρέπει να περιλαμβάνει το σχεδιασμό της οργάνωσης και τα σχέδια τακτικής και μάχης, έτσι ώστε ο οργανισμός να διατηρεί τη συνοχή του καθώς αναπτύσσεται. Δε γράφουμε ένα σχέδιο μάχης με βάση το ερώτημα: «Τι θα κάνω αύριο;» ή «Τι θα κάνω την ερχόμενη βδομάδα;» (που είναι αποδεκτό από μια άποψη και καλύτερο από το τίποτα), αλλά με βάση τη συνολική ερώτηση: «Ποιες ακριβώς ενέργειες χρειάζεται να κάνω, στα πλαίσια της εκτέλεσης του στρατηγικού σχεδίου, ώστε να επιτύχω εκείνα ακριβώς τα αποτελέσματα που χρειάζονται σ’ αυτό το στάδιο του στρατηγικού σχεδίου, μέσα στα όρια των διαθέσιμων μέσων;». Τότε θα είχε κανείς το σχέδιο μάχης για την επόμενη μέρα ή την ερχόμενη βδομάδα. 

Υπάρχει κάτι που πρέπει να προσέχει κάποιος όταν κάνει σχέδια μάχης. Μπορεί να Γράψτει ένα σωρό στόχους που να σχετίζονται λίγο έως και καθόλου με το στρατηγικό σχέδιο, και οι οποίοι να κρατάνε τους ανθρώπους τρομερά απασχολημένους, αλλά να μην πραγματοποιούν κανένα μέρος του συνολικού στρατηγικού σχεδίου. Ως εκ τούτου, ένα σχέδιο μάχης θα μπορούσε ν’ αποτελεί περισσότερο πρόβλημα παρά βοήθεια, αν δεν προήγαγε κάποιο συνολικό στρατηγικό σχέδιο και δεν πραγματοποιούσε κανένα στόχο τακτικής. 

Τι είναι λοιπόν ένα «σχέδιο μάχης»; Είναι οι εφικτοί στόχοι σε γραπτή μορφή που εκπληρώνουν ένα επιθυμητό τμήμα ενός συνολικού στρατηγικού σχεδίου. 

Η κατανόηση και η επιδέξια χρήση των στόχων στα σχέδια μάχης είναι ζωτικής σημασίας για το συνολικό επίτευγμα που θα αυξήσει την παραγωγή, το εισόδημα, την παράδοση ή οτιδήποτε άλλο αποτελεί έναν επιθυμητό σκοπό. 

Ένα διευθυντικό στέλεχος αξιολογείται με βάση το αν μπορεί ή όχι να συντάσσει σχέδια μάχης με επιδέξιο τρόπο και στη συνέχεια να τα εκτελεί. Αυτό το εργαλείο μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί από άτομα κάθε επαγγέλματος και κοινωνικής τάξης σε οποιαδήποτε ασχολία.